Kunst en creativiteit als hefboom voor leren over culturen heen

Hoe kunnen kunst en creativiteit een hefboom zijn voor jongeren en nieuwkomers? Hoe kan creativiteit over culturen heen verbinden en iemands persoonlijke ontwikkeling en basisvaardigheden versterken? Hoe kunnen de verhalen en emoties van iedereen daardoor een plaats krijgen? De partners van het Erasmus+ project Art as Leverage onderzochten het al doende.

“Kunnen we de kracht van kunst gebruiken om kwetsbaarheid om te zetten in een sterkte? Dat was de centrale vraag waar wij van uitgingen”, zegt Hanneke Claessen van projectpartner Blenders. “Naar het antwoord op die vraag gingen we samen op zoek met partners uit het formele en niet-formele onderwijs. Als resultaat hoopten we om daaruit een vernieuwende sociaal-artistieke leermethode te puren die mensen in kwetsbare situaties met elkaar en anderen kan verbinden en sterker maken. Daarmee willen we ons steentje bijdragen in de strijd tegen laaggeletterdheid, werkloosheid en armoede.”

WIE?

In het project werkten partners uit België, Duitsland en Nederland samen. Een bonte en nieuwsgierige bende makers en denkers uit verschillende (kunst)disciplines gooiden zich in dit toegepast onderzoek naar hoe creativiteit en kunst een hefboom kan zijn voor leren en talentontwikkeling. Partners uit Vlaanderen waren: impact-onderneming Blenders, de overkoepelende organisatie van 13 centra voor basiseducatie Ligo, studio en galerij voor visuele kunsten de Ruimte, theatergezelschap HETGEVOLG. De Nederlandse partner was de culturele organisatie Nieuwe Veste, en de Duitse partner was jeugdwelzijnsorganisatie Beschäftigung and Bildung.

Eindconferentie van het Erasmus+ project Art as Leverage in HETGEVOLG in Turnhout.

HOE?

Hanneke Claessen: Na een beperkte literatuurstudie over creatief leren doken we in een twee jaar durend cultureel-participatief proces met cursisten uit kwetsbare doelgroepen. We confronteerden onze inzichten uit de literatuur met de praktijk van creatief leren in de vier deelnemende partnerorganisaties en de ervaringen van een aantal professionals. Dat leverde spannende gesprekken op. Soms knetterde het ook, maar er was over en weer ook veel (h)erkenning. In de literatuur is de algemene opvatting dat creatief leren in wezen ‘improvisatie is binnen bepaalde structuren of kaders’. Uit onze workshops leerden we dat creativiteit het beste gedijt in een ragfijn samenspel tussen een zekere mate van structuur en vrijheid. Immers: zonder lijntjes kun je er niet buiten kleuren, maar die lijnen kunnen smal, breed, dik of dun zijn. En je kan ze inkleuren met de kleuren die je mooi vindt, gewend bent of zelfs niet mooi vindt. Al die nuances en specialisaties leverden prachtige gesprekken en nieuwe inzichten op die we delen in het onderzoeksrapport: ‘Colours and lines. On the practice and theory of creating learning’.

WORKSHOPS

In een eerste theater-workshop en tweede theater-workshop werkten groepen van anderstalige nieuwkomers die les volgden aan Ligo met hun verhalen en dromen. Stefan Perceval en Marit Stocker van HETGEVOLG begeleidden de groepen maar de deelnemers maakten en speelden de toneelvoorstelling zelf. Juan Monte van De Ruimte begeleidde twee groepen studenten in fotografie-workshops waarin ze oefenden met nieuwe visuele technieken, expressievormen en om zich uit te drukken in een taal die niet de hunne was. De deelnemers toonden hun werk in de foyer van de zaal waar de toneelspelers hun voorstelling speelden.

TOOLBOX

De partners delen op de projectwebsite een toolbox van wat ze leerden tijdens het proces. Daarin vind je templates, aanpakken, vragenlijsten, reflectiemethodes, en observaties. Een beschrijving van de aan den lijve ervaren, en als ‘common ground’ ondervonden methode in het project vind je in het (Engelstalige) rapport: Socio artistic methodology Art as Leverage.

Alle informatie over Erasmus+ projecten vind je bij nationaal agentschap Epos Vlaanderen.