Tekening: Els Vrints
Eline Vermeersch
“Leerecosystemen, een nuttig concept om levenslang leren te versterken en erkennen”
Eline Vermeersch is projectbeheerder sociale innovatie bij Europa WSE (het vroegere ESF). Zij begeleidde van daaruit transitie Leven Leren Werken 2050. Europa WSE experimenteert nu met een nieuwe piste om de leergoesting bij Vlamingen aan te wakkeren: leerecosystemen. Ook deze experimenten volgt Eline van dichtbij op.
Op 18 oktober 2022 organiseerde Lang Leven Leren, samen met EPALE, een live event over learning communities. Eline was daar een van onze gastsprekers. Ze keek terug op het proces en de geleerde lessen uit de transitie Leven Leren Werken 2050, maar blikte ook vooruit op wat de pril opgezette Vlaamse leerecosystemen in petto (kunnen) hebben.
Demografische omwenteling, ontwrichtende innovatie, vragen over duurzaamheid, globalisering… Onze samenleving verandert snel en de uitdagingen lijken alsmaar groter te worden. Daarom moeten we onze maatschappij op een andere manier indelen. Er is nood aan een transitie die ervoor zorgt dat we de uitdagingen van vandaag en morgen zien als kansen en niet als problemen.
In maart 2016 stelde de Vlaamse regering haar nota “Visie 2050: een strategie op lange termijn voor Vlaanderen” voor met zeven transitieprioriteiten om een omslag richting 2050 te maken. Deze transities zijn structurele veranderingen met een grote impact op de samenleving. Eén van deze prioriteiten was de transitie naar ‘levenslang leren en een dynamische levensloopbaan’. Er kwamen vier systemen naar voren die onder druk staan en zouden moeten veranderen: het in hokjes opdelen van leven, leren en werken, het one-size-fits-all denken, een cultuur van controle, en een gevoel van ‘gekooid’ te zijn.
IN DE TRANSITIE-ARENA
In 2017-2018 doken 16 fris- en dwarsdenkers de transitiearena in op zoek naar een nieuw verhaal voor leven, leren en werken in 2050. Zij mochten dromen en legden hun visie voor aan de ministers van Werk en Onderwijs, toen Minister Muyters en Crevits. Die toonden zich enthousiast en gaven formeel het startschot om deze visie naar de praktijk te brengen.
ESF-OPROEP TRANSITIE-EXPERIMENTEN
Kort daarna lanceerde ESF de oproep ‘Transitie leven, leren en werken in 2050’ en ging op zoek naar radicale vernieuwers die mee deze transitie in de steigers wilden zetten. Negen transitie-experimenten gingen van start. Ze brachten radicaal nieuwe ideeën over leven, leren en werken in de praktijk om er van te kunnen leren. Elk project vertrok vanuit een uitdaging en een droom over hoe deze uitdaging aan te gaan. Wat bereikten ze, wat is hun trots, wat leerden ze, en hoe zien zij de toekomst nu? Je vindt er alles over op Lang Leven Leren.
VIER HOTSPOTS VOOR TRANSITIE
Na drie jaar experimenteren, onder begeleiding van een transitieteam, kwamen vier grote domeinen naar voren waarin de transitie leven, leren en werken zich duidelijker begint af te tekenen. Dit leidde tot de definitie van vier ‘hotspots voor transitie’.
MEESTER OVER JE EIGEN LEERWEG: GELEERDE LESSEN
Eline lichtte de geleerde lessen toe van de hotspot ‘Meester zijn over je eigen leerweg’.
- Les 1: een meer holistische begeleiding van de lerende vraagt om andere organisatiestructuren.
- Les 2: waarderen en erkennen van competenties moet breder dan alleen maar door diploma’s en certificaten.
- Les 3: leerecosystemen zijn een nuttig concept om situationeel leren te versterken en erkennen.
EXPERIMENTEREN MET LEERECOSYSTEMEN
Leerecosystemen zijn ruime partnerschappen, waarbij diverse vormen van leren op lokaal niveau met elkaar en met andere sectoren verbonden worden. Een leerecosysteem ondersteunt een leercultuur van jongs af aan. Leren gebeurt in het dagelijks leven. Zo moet iedereen de kans krijgen om zijn of haar talent te ontwikkelen in de nabije omgeving en eigen leefwereld. Leerecosystemen worden onder andere door OESO en UNESCO naar voor geschoven als hefbomen om burgers meer goesting te geven om te leren en hun talenten te blijven ontwikkelen. Binnen het ecosysteem worden andere lokale spelers aangesproken die we vandaag minder in verband brengen met leren (lokaal bestuur, ondernemers, organisaties, verenigingen, culturele initiatieven, sportclubs, welzijnsdiensten…). De bedoeling is dat ze de handen in elkaar slaan en samen leerkansen creëren. ESF Vlaanderen (nu Europa WSE) lanceerde in 2021 een projectoproep bij lokale besturen in de provincie Limburg voor de ontwikkeling van leerecosystemen. Die oproep werd daarna uitgebreid naar West-Vlaanderen. Speerpuntproject van de Limburgse ESF-projecten is de Regina Mundi-site in Genk, een leegstaande site in het centrum van Genk die gerenoveerd en herbestemd zal worden. Genk wil deze site laten passen in haar beleid gericht op talentontwikkeling. Er kwamen recent twee projecten bij in Zuid-Limburg en Beringen. In de Westhoek gaan twee projecten van start rond Ieper en Poperinge. Alleszins is een langetermijnperspectief bij de ontwikkeling van leerecosystemen van belang. Europa WSE bekijkt de mogelijkheden om leerecosystemen in heel Vlaanderen ingang te doen krijgen.
Leren mag je niet achter een muur verstoppen
Lees ook het EPALE-interview met OESO-directeur Andreas Schleicher. Hij heeft het over wat mensen echt zin doet krijgen of houden in leren en welke bodem er nodig is om een vruchtbare leercultuur te laten groeien. Wat zet mensen aan om levenslang en levensbreed te blijven leren? Wat gooien we best overboord? Wat leren we best af? En wat moeten we ons net opnieuw eigen maken? Hoe kunnen we niet alleen leren van best practices, maar ook zoeken naar next practices? Hoe leersystemen van de toekomst er moeten/kunnen uitzien is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Met zijn jarenlange ervaring als directeur en onderzoeker bij het OESO-directoraat van Onderwijs en Vaardigheden is Andreas Schleicher echter uitstekend geplaatst om hier zijn licht over te laten schijnen.
INTERESSANTE LINKS
De website over de transitie Leven Leren en Werken in 2050: transitiellw.be.
Learning Ecosystems An Emerging Praxis For The Future Of Education (2020)
HIVA studie: volwassenenvorming in rurale gebieden in Vlaanderen: De Westhoek
POM West-Vlaanderen: leerecosystemen: de toekomst van levenslang leren?
ESF projectoproep leerecosystemen
Talent ontwikkelen in leerecosystemen – inventarisatierapport leren waar nieuwsgierigheid ontstaat. (2019)
De Europese Commissie moedigt iedereen, ook volwassenen, aan om (levenslang) te leren. De Europese onderwijsruimte wil de drempels om te leren voor iedereen wegnemen en de kwaliteit van onderwijs en leren verbeteren. Daarvoor neemt ze