Vier scenario’s voor de toekomst van leren volgens OESO-directeur

Het zijn moeilijke tijden voor het onderwijs. Denk eens terug aan maart 2020. Toen konden 1,5 miljard leerlingen wereldwijd plots niet meer naar school. Velen namen hun toevlucht tot leren op afstand, maar dit kon de sociale functie die de school ook heeft niet compenseren. Het sociaal welzijn van leerlingen en studenten geraakte in een dip en die sloeg nog meer toe bij kansarme groepen. Leraren konden een deel van deze behoefte opvangen, maar ook hun leercurve ging steil omhoog. Het was immers niet meer voldoende een ​​goede lesgever te zijn. Je moest ook een heel goede coach worden, een goede mentor, en ook nog begrijpen hoe verschillende leerlingen leren op verschillende plaatsen en in verschillende situaties. Tegelijkertijd doken plots veel interessante innovaties op, en niet alleen op technologisch vlak.

We zagen veel sociale innovaties, waarbij mensen, ruimte, tijd en technologie op heel nieuwe manieren werden georganiseerd. Zal deze crisis ervoor zorgen dat we er beter of slechter vanaf komen over 20 jaar? We vroegen het aan Andreas Schleicher, directeur Educatie en Vaardigheden bij de OESO die recent 4 scenario’s voor de toekomst van onderwijs en leren voorstelde.

Lang Leven Leren: Denkt u dat de pandemie en de bijhorende crisis ons over 20 jaar vooral goede of vooral slechte gevolgen zal gebracht hebben?

Andreas Schleicher: Dat is echt heel moeilijk om te voorspellen. Tegenwoordig is iedereen bezig met de pandemie. Maar wat de pandemie ons vooral heeft geleerd, is dat de toekomst ons altijd zal verrassen. De klimaatverandering zal ons waarschijnlijk nog harder treffen en is eigenlijk zelfs vrij voorspelbaar. Als je je raam opent, zie je de gevolgen echt op ons afkomen. Denk ook aan de groei van kunstmatige intelligentie. Die zal een enorme invloed hebben op de manier waarop we leven, op de manier waarop we omgaan met elkaar, op de manier waarop we onze onderwijssystemen beheren. Hoe kan de toekomst ons nog verrassen? Denk daarvoor aan economische schokken, datalekken, natuurrampen, cyberoorlogen, energiestoringen … om er maar enkele te noemen. Ik denk dat niemand al een duidelijk idee heeft van hoe dit ons gaat beïnvloeden. Er zijn veel verschillende trends die we op onze radar moeten houden. Onze OESO-collega Tracey Burns analyseerde die trends en het is verbazingwekkend hoeveel ervan een rol kunnen spelen als we nadenken over de toekomst van onderwijs en leren.

“Openstaan voor verandering en veerkracht vloeien niet automatisch voort uit goed zijn in wiskunde en wetenschappen. Dat inspireerde ons om te kijken naar alternatieve scenario’s voor de toekomst van ons onderwijs en leren.”

Maar veel van deze onderwerpen maken al deel uit van het curriculum van de scholen in de meeste landen?

Dat is zeker waar voor klimaatverandering. Ongeveer 90% van de scholen zegt dat ze dit op de een of andere manier opnemen. Ons PISA-onderzoek leert ons ook dat jonge mensen zeggen dat dit voor hen belangrijk is. Twee derde zegt dat ze energie proberen te besparen en dat ze zichzelf informeren. De helft van hen zegt dat ze producten kiezen om ethische- of milieuredenen, ook al zijn ze wat duurder. Je hebt dus eigenlijk veel jonge mensen die het verschil willen maken. 80% van alle leerlingen zegt dat ‘zorgen voor het milieu’ erg belangrijk is. Maar op de vraag of ze het gevoel hebben dat ze er iets aan kunnen doen, zeggen de meeste jongeren een gevoel van machteloosheid te ervaren. Ze praten erover op school, ze willen het verschil maken, maar onze onderwijssystemen laten geen ruimte voor de idee dat jongeren écht een verschil kunnen maken, of dat hun gedrag invloed heeft op wat er elders of bij andere mensen gebeurt. We moeten zorgen dat onze onderwijssystemen veerkrachtiger worden.

Onderzocht de OESO ook hoe veerkrachtig jongeren zelf zijn?

Inderdaad, en we zagen dat landen met zeer succesvolle onderwijssystemen, toch volgens hun PISA-scores voor wiskunde en wetenschappen, zoals bijv. Vietnam of Macau, nog veel te leren hebben als het gaat over willen of kunnen openstaan voor de toekomst, om vernieuwing te aanvaarden, om ook eens om de hoek te gaan kijken, enzovoort. Openstaan voor verandering en veerkracht vloeien niet automatisch voort uit goed zijn in wiskunde en wetenschappen. Dat inspireerde ons om te gaan kijken naar mogelijke scenario’s voor de toekomst van ons onderwijs en leren in het algemeen.

Het eerste scenario is ‘status quo’ genoemd. Hoe zou u dit scenario omschrijven en hoe waarschijnlijk wordt dit hét scenario van de toekomst?

Status-quo gaat over verder doen zoals we bezig zijn, ondanks alle disrupties die we om ons heen zien gebeuren. Leraren zullen blijven lesgeven, studenten zullen blijven leren. Kiezen voor formeel onderwijs blijft de norm. De gevestigde structuren en processen blijven bestaan alhoewel internationale samenwerking en technologische vooruitgang meer geïndividualiseerd leren zal vergemakkelijken. Het is niet zo vreemd dat de status quo door velen verdedigd wordt. In principe ondersteunt iedereen educatieve veranderingen, behalve als het over hun eigen kinderen gaat (lacht). Zelfs wie hervorming hoog in het vaandel draagt, verandert vaak van gedacht als ze doorkrijgen wat die verandering voor hen persoonlijk betekent. Ook voor beleidsmakers is het erg moeilijk. Als je dingen wilt veranderen, moet je daar nu de prijs voor betalen. De veranderingen zijn meteen erg zichtbaar, maar het is niet echt zeker wat de resultaten zullen zijn. De kosten en baten zijn erg onzeker. Als je naar onze onderwijssystemen kijkt, zie je dat ze erg ingewikkeld zijn. Je hebt veel stemmen, veel belanghebbenden, veel lagen. Iets veranderen is dus heel moeilijk. Als beleidsmaker kan je gemakkelijk een verkiezing verliezen als er iets misgaat vooral omdat het zo lang duurt voordat een idee tot betere resultaten leidt. We hebben ook geen sterk ondersteunend ecosysteem rond ons onderwijs. We hebben geen soort ‘onderwijsindustrie’ zoals in de gezondheidssector en onderzoek staat vaak los van de echte behoeften in echte klaslokalen. Leraren en onderwijssystemen staan ​​er min of meer alleen voor. Dat is de realiteit, dat is de moeilijkheid.

“In scenario 2 zullen onze onderwijssystemen uit elkaar vallen onder druk van snelle veranderingen en zal leren worden uitbesteed. Mensen gaan op zoek naar eigen oplossingen en die vinden ze in de digitale wereld.”

De wereld blijft veranderen. Onze dagelijkse realiteit is snel veranderd. Volgden de onderwijssystemen?

Niet zo veel. Kijk maar naar de manier waarop we met informatie omgaan. Onze laatste PISA-enquête toonde dat slechts 1 op de 10 jongeren van 15 jaar een feit kan onderscheiden van een mening of commentaar in een complexe context. En dit in een wereld waar zich een weg banen door de ambiguïteit zo belangrijk is. Technologie verbindt ons allemaal, maar tegelijkertijd brengt het ons samen met mensen die denken zoals wij, die op ons lijken, die hetzelfde werk doen, enzovoort. In onze gepolariseerde samenleving waar ze niet voldoende tegenargumenten te zien krijgen, wordt het voor jonge mensen alleen maar moeilijker om feit en fictie van elkaar te onderscheiden. De realiteit is dus aan het veranderen, en een status quo in ons onderwijssysteem zal hen alleen nog maar met nog grotere vragen achterlaten. Dat is de reden waarom er zich een ander scenario kan voordoen. In dit scenario zullen onze traditionele onderwijssystemen op een dag uit elkaar vallen onder de druk van snelle veranderingen en zal het onderwijs worden uitbesteed. De hele samenleving wordt nauwer bij het onderwijs betrokken. Mensen gaan op zoek naar hun eigen oplossingen en die vinden ze in de digitale wereld. Leren wordt geprivatiseerd, heel wat flexibeler en aangedreven door voornamelijk digitale technologie. Ook hier zijn veel spelers bij betrokken en lesgevers zullen een veel meer gevarieerde rol moeten gaan vervullen. In dit gefragmenteerde systeem dat veel kansen biedt, moeten we ons wel vragen stellen over hoe de samenhang wordt verzekerd. Hoe verzoenen we innovatie met gelijke kansen en rechtvaardigheid? Dit zijn de grote vragen hier.

Heeft u een idee over hoe landen hun toekomst op dit vlak zien?

Midden in de pandemie, in mei 2020, vroegen we het hen. Het is interessant om te zien dat ongeveer 22% van de scholen dacht terug te gaan naar de situatie waar ze vandaan kwamen. De helft van hen denkt dat we naar een combinatie gaan van op afstand en klassikaal lesgeven en leren. Dit niet alleen uit noodzaak door de pandemie, maar omdat ze ook de voordelen van een dergelijk systeem hebben ervaren. Ze maakten kennis met veel innovaties zoals augmented reality, virtual reality en kunstmatige intelligentie die ook meer en betere toepassingen kregen. Dit biedt in feite grote kansen, bijvoorbeeld dat een computer zal kunnen bestuderen hoe je studeert, wat je interesseert, wat je vervelend vindt, waar je goed in bent, wat je moet verbeteren enzovoort. Dit kan leren zo veel rijker, persoonlijker en interactiever maken. Er zijn echt fantastische mogelijkheden. Denk maar aan examens en evaluatie. Een van de grootste fouten die het onderwijs in de afgelopen 200 jaar heeft gemaakt, is het uit elkaar halen van leren en evalueren. We ‘leren, leren, leren’ en dan komt er op een dag iemand die zegt: “Vertel me nu maar eens alles”. In de toekomst moeten leren en evalueren geïntegreerd worden. Hier ook zal technologie weer de drijvende kracht zijn. Je zal beter weten waarom je leert en feedback krijgen over hoe je nog beter of efficiënter kan leren. Leraren zullen ook feedback krijgen over hoe ze effectiever kunnen lesgeven. Er zullen evaluaties gesimuleerd kunnen worden en dat niet alleen over wat je in je hoofd weet, maar ook hoe je daadwerkelijk oplossingen kan zoeken voor complexe problemen. Er zal op een heel nieuwe manier naar leerresultaten gekeken worden. En niet alleen cognitieve resultaten, maar ook sociaal-emotionele resultaten moeten hier deel van uitmaken.

In dit verband worden ook vaak learning analytics genoemd?

Ik weet dat hier veel controverse over is, bv. hoe verzoen je vrij verkeer van data met privacy? Ik ken alle argumenten, maar kun je je voorstellen hoe dit de wereld en ons leven en leren zou kunnen veranderen? Learning analytics helpen lesgevers het leren te personaliseren. Sensoren, learning management systems (LMS) en digitale activiteiten zouden bijvoorbeeld kunnen helpen uitzoeken hoe verschillende mensen op een andere manier leren. Geïntegreerd met big data en learning analytics is het mogelijk om écht nieuwe leeromgevingen te bouwen. Waar in dit scenario echter de plaats van de (fysieke) school blijft, is niet zo duidelijk.